565 Ειπέ μοι, πόσαι είναι αι ζωτικαί δυνάμεις της ψυχής;
Αι ζωτικαί δυνάμεις της ψυχής είναι τέσσαρες, ήτοι η
Βούλησις, η Προαίρεσις, ο Θυμός και η Επιθυμία·
και λέγονται ζωτικαί διότι μετ’ εκείνας ζη και αναζωούται ο άνθρωπος.
Και πρώτη μεν είναι η Βούλησις,
και είναι όταν βούληται και θέλει το καλόν·
η δε Προαίρεσις διαλέγει το καλόν απ’
το κακόν· και ο Θυμός είναι να θυμώνεται κατά του
διαβόλου ως ορίζει ο Θεολόγος Γρηγόριος, και όχι κατά του ανθρώπου όπου είναι
πλάσμα του Θεού.
Του θυμού οι αμαρτίαι είναι ο φθόνος, ο φόνος, το μίσος κλπ.
Επί του θυμού θερμαίνεται και αναζέει το αίμα ως επί του πυρετού, όθεν και το
γάλα της ωργισμένης γυναικός αποβαίνει βλαπτικώτατον, και μάλιστα δηλητήριον
δια τα βρέφη, ώστε αναφέρονται ότι απέθανον εξαίφνης άμα καταπιόντα αυτό.
Και μερικοί των ιατρών λέγουσι ότι ο θυμός είναι παροδική
τρέλλα, και συσφίγγει τας συστολάς της καρδίας και το δέρμα ωχριά και το σώμα
όλον τρέμει, τα όμματα εξάπτονται η αναπνοή στενοχωριέται οι παλμοί της καρδίας
γίνονται συχνότεροι και το αίμα συρρέει ορμητικώς προς την κεφαλήν, ώστε
επισυμβαίνει συχνάκις και η αποπληξία.
567 Ειπέ μοι, Περί εγκεφάλου πώς αισθάνεται και κρίνει;
Όταν ο εγκέφαλος είναι υγιής αισθάνεται και κρίνει τον
κίνδυνον του θανάτου του ήδη πνέοντος τα λοίσθια, αλλά όταν ο νους ευρίσκεται
εσκοτισμένος, όπως υπό των νεφελών η σελήνη, δεν κρίνει τον κίνδυνον του
θανάτου δια τούτο και φθισικός ευρίσκεται παραδόξως ιλαρός, διότι δεν
αισθάνεται ο δυστυχής ότι μετ’ ολίγον αποθνήσκει ως λιμνάζοντος περί τον
εγκέφαλον του αίματος, όθεν πολλά πάθη μένουσι επί πολύ ύπουλα και κρυπτά διότι
πάσχει ο νους.
Και έκαστον μέρος του εγκεφάλου ίσως χρησιμεύει ως όργανον
ιδιαιτέρου τινός σκοπού· ήτοι
το εμπρόσθιον (από του μετώπου μέχρι της κορυφής) εκλαμβάνεται ως καθέδρα των
διανοητικών δυνάμεων και όσω ογκωδέστερον, ορθιώτερον, και πλατύτερον μεταξύ
των δύο ώτων τύχη, τόσον ο άνθρωπος
εξέχει κατά τον νουν, την μνήμην και εις την φαντασίαν, πάντως οι άνδρες πλεονεκτώσι
κατά τα διανοητικά προτερήματα και αι γυναίκες υπερβαίνουσι αυτούς κατά τας
αρετάς, φιλοστοργίαν, θεοσέβειαν και υπομονήν.
568 Ειπέ μοι, ποία είναι τα εξωτερικά αποτελέσματα των εσωτερικών
κινήσεων της καρδίας;
Η καρδία εις την χαράν αγάλεται, εις την θλίψιν συστέλλεται,
εις αρεστόν υποκείμενον με αγάπη το δέχεται, εάν εστί μισητόν συστελλομένη
σύρεται πίσω, εις τον θυμόν αναβράζει, εις τον φόβον πήγνυται πάλλει και
τρέμει, και όταν τις θυμωθή τρίζει τους οδόντας, και στρέφει τους οφθαλμούς,
και όταν φοβηθή, η παγωμένη ωχρότης και ο τρόπος των μελών κλπ και όλα τα
τοιαύτα είναι εξωτερικά αποτελέσματα των κινήσεων της καρδίας.
Επίσης, εις την καρδίαν, και ως εις καθέδραν και θρόνον
ευρίσκεται η χάρις του θείου βαπτίσματος· λέγει ο Κύριος «Η βασιλεία του Θεού εντός
υμών εστί»· και ο Απόστολος Παύλος «η αγάπη του Θεού
εκκέχυται εν ταις καρδίαις ημών· και πάλιν εξαπέστειλεν ο Θεός το Πνεύμα
του Υιού αυτού εις τας καρδίας ημών κράζων Αββά ο Πατήρ».
ΠΗΓΗ: ΤΡΙΑΔΙΚΗ
ΔΟΓΜΑΤΟΛΟΓΙΑ, ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ 1960, ΑΝΑΤΥΠΩΣΙΣ 1981, ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΙΣ ΕΡΩΤΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ, σ. 82,83
